Een slachtofferrol. Iedereen zit wel eens in de slachtofferrol en soms is dat ook begrijpelijk. Er gebeuren nou eenmaal dingen die we niet hadden zien aankomen, problemen waarmee we moeten dealen. Het leven is niet alleen maar leuk. Er is niets mis mee om even in de slachtofferrol te gaan zitten. Het is ook niet erg om er even in te blijven, zodra jij je beseft dat je erin zit. Maar wees je ervan bewust als je erin zit.
Wanneer je in een slachtofferrol zit, houd je externe omstandigheden verantwoordelijk voor jouw gemoedstoestand. Met andere woorden: dat jij je nu boos, verdrietig of ongelukkig voelt komt door iets wat een ander je heeft aangedaan. Het komt door iets dat veroorzaakt is door anderen, door een bedrijf, een situatie, een gebeurtenis of door de wereld.
Er zijn genoeg momenten waarop je daadwerkelijk iets overkomt. Iets waarvan je het niet had kunnen voorzien of vroegtijdig had kunnen tegenhouden. Maar dat je een slachtoffer bent, betekent niet dat je geen verantwoordelijk kunt nemen.
Het is heel makkelijk om een ander verantwoordelijk te houden voor hoe jij je voelt. Zolang een ander namelijk verantwoordelijk is, kan een ander het ook voor je oplossen. En laten we eerlijk zijn, hoe fijn is het als iets voor je gedaan wordt? Als je het niet zelf hoeft te doen? Zelf doen betekent namelijk dat je de verantwoordelijkheid op je neemt.
Het verschil tussen schuld en verantwoordelijkheid
Stel dat je visite hebt. Een vriendin en haar zoontje komen bij jou op de koffie. Er staat een vaas met bloemen op tafel. Het zoontje van je vriendin en je eigen kindje zijn met een bal aan het spelen. Het zoontje van de vriendin wil de bal naar zijn moeder gooien, maar gooit de bal per ongeluk tegen de vaas met bloemen. De vaas valt om. Kapot. Het was een vaas die je van je pas overleden moeder hebt gekregen.
Je zou kunnen zeggen dat jij het slachtoffer bent van vernieling, want de vaas is kapot. De schuld dat de vaas kapot is, ligt bij het zoontje van de vriendin. De verantwoordelijke voor de schade is niet het jongetje van 3 jaar oud. De verantwoordelijke voor de schade is je vriendin, als moeder of jij, als eigenaar van de vaas. Vroegtijdig had één van jullie de verantwoordelijkheid kunnen pakken door de kinderen niet met de bal te laten spelen óf door de vaas weg te zetten.
Achteraf is het makkelijk praten, want dit hadden jullie niet kunnen voorzien. Maar ook achteraf kan je de verantwoordelijkheid nemen. De verantwoordelijkheid voor je gevoel. Ja, het kwets je dat de vaas die veel voor je betekende kapot is. Met dat gevoel kan je 2 dingen doen. Je gaat erover inzitten en jezelf kwalijk nemen dat je de vaas niet hebt weggezet. Of je accepteert dat het een ongeluk was en relativeert de situatie, door eraan te denken dat herinneringen aan je moeder in je hart zitten en niet in spullen.
Blijven hangen in de slachtofferrol
Een slachtofferrol herken je aan het zelf niet willen oplossen van het “probleem”. Dit probleem kan van alles zijn: een situatie waar je in zit, een gevoel waar je mee zit of een omstandigheid dat op je pad is gekomen. Iets wat jijzelf of een ander heeft gecreëerd vormt een probleem voor jou en zolang je anderen verantwoordelijk houdt voor het oplossen van dat probleem, bevind jij je in de slachtofferrol.
Er zijn genoeg mensen die liever in deze rol blijven hangen. Vooral wanneer het een levenssituatie betreft. Bijvoorbeeld: “Ik vind mijn werk niet leuk, maar het geeft me financiële zekerheid.” Het is een comfortzone waar je in zit: de bekende werkplek, werkzaamheden en collega’s. Je weet wat je hebt en denkt dat het makkelijker is om dat wat bekend is vast te houden, dan opzoek te gaan naar een nieuwe werkplek. Een nieuwe werkplek betekent een nieuwe omgeving, nieuwe mensen en wellicht wel andere werkzaamheden.
Al wat onbekend is, is nieuw en spannend. Stel dat je gaat solliciteren en ergens anders gaat werken. De mensen die er werken, die ken je niet. De werkzaamheden die je gaat uitvoeren, die weet je niet precies. De werkomgeving waar je terecht komt is nog onduidelijk. Je weet nu precies wat je hebt, maar je weet niet precies wat je krijgt. Dat beangstigd.
Verantwoordelijkheid nemen is macht
Uit de slachtofferrol stappen doe je door de verantwoordelijkheid op je te nemen. Jezelf verantwoordelijk houden voor hoe jij je nu voelt of hoe je tegen de situatie aan kijkt. Hoe meer we ervoor kiezen om de verantwoordelijkheid te nemen voor de dingen die ons overkomen, voor hoe we ons voelen, gedragen en denken, hoe meer macht we over ons leven hebben.
Veel mensen nemen alleen de verantwoordelijkheid op zich als zij zich ook schuldig voelen. Dat komt doordat de meeste mensen denken dat schuld en verantwoordelijkheid hetzelfde is. Dat wanneer je de verantwoordelijkheid pakt, dat het automatisch betekent dat je ook de schuldige bent.
Jij weet nu beter. Er is een wezenlijk verschil is tussen ‘schuld’ en ‘verantwoordelijkheid’. Je kunt altijd jezelf verantwoordelijk stellen voor de dingen die er in je leven gebeuren. Voor wat je zegt, voelt, denkt en doet. Dat betekent echter niet dat jij ook altijd de schuldige bent. Soms ben je het slachtoffer en soms mag je dat even blijven, maar kies uiteindelijk voor verantwoordelijkheid. Kies ervoor om het heft in eigen handen te nemen. Dat is krachtig en geeft jou macht over de situatie en controle over de omstandigheden.
Blijf jij liever in de slachtofferrol of pak jij met gemak de verantwoordelijkheid, ook als jij niet de schuldige bent?
